Vijfentwintig jaar geleden, op de vierde Januari 1997, was het in 12 jaar tijd voor de derde keer raak. Opnieuw een Elfstedentocht in Fryslân! En dat na een pauze van 22 jaar sinds 1963, toen Reinier Paping de snelste was. Nu moeten we al 25 jaar wachten op een volgend volksfeest bij een unieke race en tocht langs de elf steden in Fryslân. Deze week wordt er van alle kanten aandacht aan besteed. Op televisie wordt er op het eerste net de hele dag aandacht aan besteed. Omrôp Fryslân doet het de hele week! In het historisch Centrum ‘De Tiid’ in het oude stadhuis van Bolsward, wordt 15 januari een hele dag besteed aan deze tocht en www.aldboazum.nl blaast ook een bescheiden partijtje mee. Daarvoor zochten we in de Doarpsskilles van januari en februari 1997 de verhalen op van Wieger Boonstra, Klaas Bakker en Sytse Kroes op. Sytse is in dit verband nu de huidige ijsmeester in het Elfstedentochtbestuur. Hieronder volgen hun verslagen. Daarnaast hebben we om sfeer te proeven, nog wat foto’s van de tochten in 1985, 1886 en 1997 geplaatst. Veel plezier en geniet vooral ook van je eigen herinneringen aan deze Elfstedentochten.
Allereerst het inleidend commentaar van de redactie van de Doarpsskille, zoals dat stond in de Doarpsskille van Januari 1997, toen vers na het grootse gebeuren:
Hoewel er in alle soorten van media ruimschoots aandacht is besteed aan dit gigantische gebeuren en buitenlanders oprecht verbaasd de wenkbrauwen optrokken over zoveel gekte: duizenden mensen die kou en harde wind trotseerden om 200 km te schaatsen en nog eens duizenden die dat vanaf de kant juichend en zingend gadesloegen en supportten. (Zeg nou zelf is de Tour de France niet net zo’n soort gekte?) Ondanks dat willen wij er niet achteloos aan voorbij gaan. Want het wordt pas helemaal echt als de namen van onze eigen dorpsgenoten genoemd worden!
Eerst maar even een gelukwens voor Henk Kroes, het opperhoofd van het organiserend comité. Met het welslagen van dit mega gebeuren en het in het niet verdwijnen van de kater van vorig jaar, is het slagen van deze tocht een hele opluchting.
Dan hulde aan de echte helden die de tocht gereden en volbracht hebben.
Dat waren in willekeurige volgorde:
Wieger Boonstra
Sikke Flapper
Jan Slotboom
Klaas Bakker
Gjalt Stenekes
Thewis Wiersma
Wout Merkus
Harm Boelens
Peter Dijkstra
En de ex bozumers:
Franke Groen
Douwe Bakker
Sytse Kroes.
Mogelijk dat er toen mensen vergeten zijn, maar in latere Doarpsskilles is daar niet meer op teruggekomen.
Nu dan de persoonlijke verslagen.
Dan nog wat: (gaat de Doarpsskille verder:) In de verhalen worden de vele vrijwilligers genoemd. Zonder al die talloze mensen zou zo’n tocht niet hebben kunnen plaatsvinden! Voor Boazum stonden ’s morgens om 5 uur al op het ijs: Sido van der Werf, Jorrit van der Wal en Anne Kampstra. Ze zijn daar blijven staan tot de laatste rijder om een uur of 12 voorbij was. De tocht is aan zulke mensen Heel veel dank verschuldigd!
Het verhaal van Wieger Boonstra.
OP KARAKTER
“It giet oan” sprak Henk Kroes. “Jammer” dacht ik eerst, “Op zaterdag, dan mis ik de markt”. Ik had gehoopt op maandag. Een half uur later, bij de herhaling van de aankondiging door Henk Kroes, drong het pas echt tot me door, een brok in de keel en bijna de eerste tranen, “It sil Heve”.
Even is er niks belangrijkers meer en denk ik aan mijn stomme reactie. Door een liesblessure pas op nieuwjaarsdag voor het eerst op schaatsen en een dag later nog eens, in totaal 75 km, dat is niet veel. Twee nachten heb ik bijna niet geslapen, ik wist dat het door de voorspelde harde wind zeer zwaar zou worden. Opgeven zit niet in ons ‘Fryske Bloed’ en onbewust bouw je de druk zo op.
Om kwart over 7 met de trein vanaf Mantgum. Aangekomen in mijn sluis kan ik bijna meteen doorlopen en om 20 over 8 de schaatsen onder op de Zwette. De eerste stop op de Flearen, waar familie staat, nog even op de foto en dan rustig aan met de wind in de rug naar Stavoren. De tocht begint nu pas, proberen zoveel mogelijk kracht te sparen tot na Franeker. Maar van krachten sparen is geen sprake meer, je moet direct ‘vol aan de bak’ vanwege de harde N.O.-wind. Blij om na een inzinking op de Sexbierumer vaart (veel klúnen) om 10 over vier in Franeker te zijn.
Even wat eten en drinken om klaar te zijn voor ‘de Hel van het Noorden’. Plotseling klinkt “Wieger, Wieger!” Bijna onherkenbaar door mijn bivakmuts weet familie me nog te herkennen. “We wachten je op op de Bonke, We gaan naar de Bonke”. “Gaan jullie naar de Bonke, dan schaats ik hem uit!!” Wat een stimulans.
Op de Blikvaart wordt het pas echt donker, op blind vertrouwen achter anderen aan schaatsen. Bartlehiem, ik moet naar Bartlehiem, nog 20 km roept iemand. De wind gaat maar niet liggen en elke km is er eentje minder die je nog moet. Dorpen verlicht met feestverlichting of fakkels, warme thee, warme thee, wat een vrijwilligers!
Eindelijk Bartlehiem, dik 7 uur is het inmiddels, dat valt reuze mee. Eerst nog twee chocolademelk en een warme worst voor dat het laatste zware stuk naar Dokkum begint. Mijn bivakmuts is inmiddels bevroren en dus zet ik mijn reservemuts op. “Niet meer vallen, niet meer vallen”. Toch net voor Dokkum gingen we met z’n drieën onderuit, dat doet zeer! Een schaatshoes kan ik nog op de tast terugvinden de andere laat ik maar liggen. Nog even en ik ben in Dokkum.
De kade in Dokkum is net een tribune, hossende mensen op de muziek van Anneke Douma, hier kan ik nog wel uren blijven, maar na de laatste kop hete koffie niet te lang meer zitten, anders krijg je het nog koud.
Kwart over acht, op naar de Bonke. Met de wind in de rug naar Bartlehiem, je hoefde bijna niet meer te schaatsen, zo sterk was de wind dus nog steeds! Ging je toch ‘aanzetten’ dan was het te gevaarlijk om een valpartij goed te kunnen opvangen.
Linksaf naar Aldtsjerk weer tegenwind, dat is een harde dobber, maar ‘We zijn er bijna’ werd er gezongen. Echt bang wer ik pas na 2 á 3 km voor de Bonke, we werden totaal verblind door de schijnwerpers aldaar. Ik dacht “Ik sta nog op het ijs, maar ik weet niet meer waar ik ben”. Links en rechts vlogen er mensen zo op de wal of in een takkenbos.
Om 20 voor 10 eindelijk de finish!
Achteraf is het me meegevallen, maar onderweg natuurlijk niet.
De volgende dag eigenlijk weinig last van stijve benen, maar op maandag komt de pijn, mijn rechtervoet is helemaal opgezwollen. Gaat wel weer over…
Myn tredde krúske, Heit seit: “No bist in echte Fries!”
Wieger Boonstra.
De Alvestêdetocht fan Klaas Bakker.
2 jannewaris, 11 oere foar de t.v. Soe it oangean en wannear? Spanning! De útstjoering wurdt útsteld oant 11.15 oere. De spanning wurdt verhege! Dan: it bestjoer komt nei foaren! Hja geane sitten en Henk Kroes nimt it wurd.
“It giet oan! Op 4 jannewaris”, seit hy. “Heu”, rop ik fanút myn stoel, krij de triennen yn de eagen, gean stean om daliks dernei wer sitten te gean om’t ik alles hearre moat.
De útstjoering is dien. Ik rin nei afterhûs, stean bûtendoar, sykhelje trije kear djip en wol ek wol “juichende” nei de dyk ta hinne en wer drave. Mar nee, earst mar in shagje, tink nei en moat de boel regelje. In melker foar sneon en fansels ek for snein-te-moarn, want dan sil ik wol stiif wêze!
Freed 3 jannewaris. Je ynskriuwe litte yn it F.E.C. De ledekaart net ferjitte. Myn nûmer: 8729. (Sommige minsken witte har lidmaatskapsnûmer better út ‘e holle as har banknûmer by it ynskriuwen, wan elts wist syn nûmer é kop mar sommigen hienen foar de “eenmalige machtiging” it banknûmer op in briefke skreaun!)
Yn it F.E.C. is it al in gesellige drokte en elts hat der sin oan. Freed-te-middei noch ien kear melke en dan de jûns op é trein fan Snits út mei myn buorman Jan nei Ljouwert wer wy sliepe sille! Yn Ljouwert is it al ien grut feest. Foar de gesellichheid geane wy rinnend troch de stêd, elts mei twa sporttassen fol mei klean, iten en redens by ús as soene wy 14 dagen mei fakânsje. Ik libje no al yn in roes. Jûns nog in berenburgje en dan om 11 oere op bêd. Ik sil foar ’t earst nei sa’n 30 jier werris neist myn eigen broer Douwe sliepe moatte. Dat gong bêst (hy snoarke net).
Sneon 4 jannewaris: ik wurd moarns wekker fan helicopters yn é loft, it ferske “Banger hart” fan Rob de Nijs dat fanút de Harmonie oer de stêd galmt en … de hurde wyn dy’t op trije heech dúdlik te hearren is.
Ik gean fan ’t bed ôf, klaai my oan een dêrnei macaroni ite, tee en kofje drinke, in shagje roke, jinsels opfiterje en … it giet oan. Op nei de start!
Healwei achten stean ik op it iis en ryd foar de wyn del it tsjuster yn. Foar de wyn del giet alles super en op de Luts sjoch ik it earste spandoek mei de tekst: “de wind gaat liggen” Ik tink by mysels fan: “ljeaver net foar Starum!”
Fan Starum ôf giet it yn é wyn, siz mar yn de stoarm op. Oan Boalsert ta goed iten en drinken bliuwe en ûnderweis binne it al allegearre minsken, dy fantastiske minsken, dy’t jo fan alles oanbiede.
Op nei Harns sjoch ik al wer in spandoek mei: “De wind gaat liggen” en tusken Harns en Frentsjer is it gâns in klunerij.
Dêr gean ik efkes neist it stimpelhokje op in boatsje sitten, rook in shagje, drink wat en it giet op nei Dokkum. Earst reitsje ik yn in ferkearde groep. It sjit net op en ik sjoch ûnderweis in spandoek mei de tekst: “Bûter brea en griene tsiis, úteinlik binne wy allegearre net wiis”! “Sa is’t mar krekt”, tink ik yn mysels, maar de minsken ûnderweis, die fantastyske minsken mei tobben en amers fol tee, waarm wetter, bouillon, mandarijnen en stikken snijde sinasappels helpe jo der trochhinne.
Dan … ynienen , krekt as draait der in knopke om, lit ik de groep achter my. Ik krij de streek wer te pakken. En ek al hear ik de wyn troch de beammen gûlen bij de buorkerijen oan ‘e feart, it giet as’t spoar. Dan sjoch ik op de Blikfeart in spandoek tusken twa hikpeallen yn wer’t op stiet: “Kut, wat giet it hurd”! “Dat moat ek”, tink ik dan, “want ik wol by ljocht yn Dokkum wêze.” By de wrâldstêd Bartlehiem sjoch ik alwer in spandoek mei: “De wind gaat liggen”. “No,” foeterje ik yn mysels, “Dat hoecht om my net mear”. En: “Dy Pyt Paulusma hat it ek altyd mis”. Om healwei seizen kom ik yn Dokkum oan. Wat in feest, wat in minsken, wat in tajuichingen. As wienen wij de kening, sa wurdt elstenein ynhelle. No ja, dat is better as Bonifatius, want dy waard hjir fermoarde!
Efkes! Mar efkes wurdt in heal oere hjir bliuwe, want yn Dokkum is it geweldich. Dit is net te beskriuwe foar ien dy’t net meirydt. Mar op siker moment moatte jo dochs mar op nei Ljouwert, oars komme jo der net en lit Dokkum mei spyt efter my. Ik wurdt útwuifd en úsongen troch tûzenden minsken mei is ferske “Sy gean nei Ljouwert ta”.
Dan foarsichtich yn it tsjuster werom nei Bartlehiem, noch ien kear de rêch wer krom yn é stoarm op nei Aldtsjerk ta en dan foar de wyn it grutte ljocht temjitte op de Bonke. “foarsichtich”, roppe noch altyd dy fantastyske minsken ûnderweis. “et te gek , want dan stowe jimme de wâl as de strûken yn”. Ja jimme hawwe gelyk, tik ik yn mysels, de kop brûke en it ark heel hâlde. En dan ynienen ryd ik de Bonke op. Mei de hannen omheech kom ik oer de finish, by mysels tinkend: “Yes ik haw it helle”. Dan it lêste stimpeltsje ophelje en de redens ûnderwei bine. Dêrnei de bus yn. In prachtich gesicht is’t yn de bus. De iene op toffels, in oarenien op sokken, wer oaren hawwe de redens noch ûnder. En elts is lokkich! Dan, it is no healwei achten, it F.E.C. yn en de kaart ynleverje. In pilske keapje foar f.5,- (no ja, jo kinne it der sels net foar meitsje), in plakje opsykjen, in shagje opstekke en ik sit as in forst en tink: “Hèhè, wat in dei”! En as ik dan ’s nachts nei in skoft neipraten as in sek sâlt efter oer op bêd plof, tink ik noch ien kear:
“Hè hè, wat in dei, wat in prachtige dei!”
Klaas Bakker.
Het verhaal van Sytse Kroes over zijn elfstedentocht.
Na een onrustige nacht thuis bij mijn ouders, op weg naar Leeuwarden. Eindelijk echt! Het begon meteen goed: de trein naar Leeuwarden had een uur vertraging. Het is inderdaad koud. Nog net op tijd voor de start van de eerste groep potentiële deelnemers. We mogen om half tien de deur uit. De zenuwen van de dag ervoor zijn nu wel weg.
Over de Zwette voor de wind door een voor mij zeer bekend landschap. Bij de Weidumerhout krijg ik al kippenvel bij het horen van de vele enthousiaste mensen langs de kant. Een deel van de familie staat bij Boazum op de baan, helaas is het nog te vroeg voor een pauze. Ik ga na een foto snel verder. Tot aan Stavoren heb ik me laten waaien, moe worden kan later nog wel. Het gaat erg snel. Als ik op de Luts ben, hoor ik dat Henk Angenent gewonnen heeft. Het ijs is overal zeer goed, ik verwonder mij hier over omdat er al zoveel mensen overheen gegaan zijn. Nergens grote uitgetrapte scheuren, extra klúnplaatsen of zelfs maar water op het ijs.
Nu mag het dan gaan gebeuren, het mag wat kracht gaan kosten. Ik ga er na Stavoren enthousiast tegenaan. Hier rijd ik een poosje op met een oude schoolvriend. Ik herkende hem aan zijn karakteristieke effectieve slag, van gezichten is weinig te zien met al die bivakmutsen. Zijn slag is voor mij te effectief. Ik heb geen zin om nu al moe te worden. Daarom laat ik hem rijden. Mijn doel is vooral ook rustig te rijden en veel genieten. Ik moet een eigen tempo zoeken. Rechtop en een korte slag. In groepjes rijden gaat slecht: de voorste staat na een windvlaag bijna stil en zijn vervolg moet dan in de remmen. Als ik alleen rijd heb ik hier geen last van. Het gaat erg goed, ik ben al snel in Bolsward. Hier, op 100 km , word ik verwend door mijn broer en nog wat mensen. Lekkere bouillon en een hapje brood. Ik heb enorm veel respect voor het publiek en vrijwilligers overal langs de baan in die koude wind. Zij juichen ons dan ook nog toe, terwijl ik gewoon lekker schaats en niet koud ben.
Van Bolsward naar Harlingen hebben we veel wind mee, een meevaller. In de steden ga ik zachtjes rijden, ik wil hier zoveel mogelijk van genieten. Overal mensen langs de baan en iedereen is enthousiast. Ik probeer mee te doen met ‘Van voor naar achter, van links naar rechts’, maar zelfs met extra aanmoedigingen van het publiek valt dit niet mee.
Nu ik ruim over de helft ben, kan ik gaan aftellen, dat geeft wat rust. Ik schaats nog steeds heerlijk en voel dat ik nog lang door kan gaan. In Franeker wordt het al schemerig. Voor donker over de Blikvaart zal niet lukken. Hier is het echt groot feest. Bij de klúnplaats voor Franeker roept een behulpzame vrijwilliger: “Zit je haar wel goed? Om de hoek staan de kamera’s op je te wachten!” Ik heb voorbij het Elfstedenbruggetje met Nynke afgesproken. Ook zij vermaakt zich prima. Ik krijg een paar bananen en wat drinken. Als ik verder ga word ik na geschreeuwd door de omstanders die mijn naam opgevangen hebben. Net als het donker wordt ben ik op het slechtste stuk ijs van de route aangekomen: de Blikvaart. Het ijs van deze smalle vaart wordt door kwelwater omhoog gedrukt, waardoor er een grote scheur in het midden loopt en de zijkanten slecht glijden. Hier haal ik veel mensen in. De vroege starters die hier rijden hebben het zwaar. Veel scheuren, weinig zicht en moe. Er vallen veel mensen. Het is dus opletten geblazen. Na een iets te enthousiaste inhaalmanoeuvre trap ik te diep in een scheur en ga op m’n plaat. In Oude Leije staat mijn ploeg volgploeg alweer klaar. Heerlijk even zitten op een strobaal. In dit kleine dorp is het ook weer enorm gezellig. Als ik zeg dat ik graag energiedrank wil hebben, zijn er allemaal mensen voor mij aan het zoeken. Er wordt mij van alles aangeboden. Helaas hoef ik bijna niets, alleen maar drinken, ik krijg steeds meer dorst.
Het is nu nog maar 12 kilometer naar Bartlehiem, het ijs is hier weer goed. Als de baan goed geveegd is, kan ik alles prima zien in het donker. Om de kilometer wordt er geroepen hoever het nog is naar Bartlehiem. Steeds meer mensen die het zwaar hebben. Sommigen lijken wel stil te staan. Na Bartlehiem komt het laatste echte stuk met tegenwind. Ik voel me nog steeds prima. Ik heb zelfs zin om wat vaart te gaan maken. Precies op dat moment komt er een snelle Jelle mij voorbij. Dit blijkt tot aan Dokkum een prima schaatsmaat. Als zijn snelheid wat afzakt neem ik over en zo zijn we in no-time in Dokkum. Wat een feest: een arena van mensen om ons heen, thee en soep van Unox. Ik neem er even rustig de tijd voor, het is pas acht uur. Wat een ervaring. Helaas word ik snel koud, dus ik moet weer verder. Het laatste stuk gaat vanzelf, alleen een beetje opletten waar je rijdt want het zicht is zeer beperkt. Naast mij rijdt iemand pardoes de wal in. Dan is daar om kwart over negen de Bonke, waarschijnlijk de bekendste vaart van Nederland.
Wat in moaie dei! Ik hie it foar gjin goud misse wollen!
Sytse Kroes.
Doorkomst toerrijders in Sloten 1985
