Het Dorp Boazum werd rond 1260 onder de naam Bosingum voor het eerst in de boeken genoemd. Dat betekent dat het dorp in 2010 zeker 750 jaar bestond. Omdat het dorp op twee terpen is ontstaan, Hoekens en Boazum, zal het nog veel ouder zijn. In de terp van Wommels bijvoorbeeld heeft men sporen gevonden die teruggaan tot 600 jaar voor Christus. Dat voedt het vermoeden dat Bosingum voor 1260 ook veel langer zal hebben bestaan. In ieder geval staat vast, dat de Martinuskerk op de Terp Hoekens, al uit de 12e eeuw stamt.
In de loop van de eeuwen heeft het dorp zich niet echt ontwikkeld. De bevolking schommelde rond de drie- en zevenhonderd inwoners.
Belangrijke mensen die hier woonden zijn:
Pier Ypes Walta, of Pier Bosum, heeft samen met zijn vrouw Bauk Werps Unia een Kelk aan de kerk geschonken, met daar op het lam Gods gegraveerd, met het onderschrift: Dit is Bosum Ram. Deze Kelk staat nu in het Fries Museum.
dominee Eelco Alta (1723 – 1798) is een andere belangrijke en bekende persoon. Hij heeft zich op veel gebieden laten gelden. Niet alleen als ‘uitvinder’ van het serum tegen de Veepest. Daarnaast was hij patriot, dus voor de republiek en tegen de Orangisten. Hij was een ‘Paardenman’ en hij heeft aan het eind van de 18e eeuw heel Friesland in opschudding gebracht door het einde van de wereld te voorspellen. Voor Eise Eisinga, wolkammer en astronoom in Franeker, was dat de reden om in zijn huis het Planetarium op te bouwen, om te bewijzen dat Alta ongelijk had.
Dokter Gezina Volkers heeft als gepensioneerd arts het huis de Wylgen gekoch. Als inwoner van Boazum ging het haar in de jaren Zestig vande vorige eeuw aan het hart dat door middel van sanering de hele oude kern van het dorp verloren dreigde te gaan. Daarom richtte ze de stichting “Boazum wol net Stjerre” op, om die kaalslag tegen te gaan. Mede door haar initiatief werd door de toenmalige gemeente Baarderadeel een monumentenlijst voor de hele gemeente opgesteld, zodat de waardevolle oude panden konden worden beschermd. Mede daardoor veranderde het begrip saneren van huizen van slopen tot zorgvuldig behouden en eventueel herbouwen. Ze heeft haar huis bij testament aan het Prinses Beatrix fonds vermaakt, met de opdracht om er een vakantiehuis voor gehandicapten van te maken. Het Fonds heeft na jaren van vruchtbaar gebruik het huis uiteindelijk toch verkocht.
Hendrik Kroes (Ter Kaple, 1938) werkte als hoofdambtenaar bij de Friese Provinciale Waterstaat en werd landelijk bekend als IJsmeester van de Vereniging “De Friesche Elf Steden’ die de organisatie van de Elf Stedentocht op de schaats tot doel heeft. In 1994 volgde hij Ir. Jan Sipkema op als voorzitter. Zodoend heeft hij twee elfstedentochten geleid. Zijn bekende uitspraak is “It Giet Oan!” Toen hij de Schaatstocht op 2 januari 1997 aankondigde. Zelf werd hij in 1963 in Franeker van het ijs gehaald.
Philippus Breuker, (Skingen 1939) Kwam in 1963 als hoofd van de school naar Boazum en heeft de geschiedenis van het dorp helemaal uitgezocht. Hij werd leraar geschiedenis in Leeuwarden en lid van de Fryske Akademy. Hij is gepromoveerd op de studie hoe men in de 19e eeuw dacht over de Friese dichter Gyspert Japix. Tenslotte was hij buitengewoon hoogleraar Nederlands en Frysk aan de Universiteit van Amsterdam. Hij heeft vele publicaties op zijn naam staan.
Het dorp heeft nog enkele gehuchten op haar grondgebied: Yndyk, Bongier, De Flearen en Makkum. Op de kaart van Eekhoff staat zelfs nog Dijkshorne aangegeven. Dat is waar nu de Boerderij van Schuurmans staat, aan het eind van de Sylsterdyk. Daar was vroeger een doorgang in de oude Slachtedyk. Het gehucht Klaeiterp werd in de laatste raadsvergadering van de gemeente Baarderadeel, december 1983, van het dorp losgesneden en bij Wiuwert gevoegd.
Ook een belangrijke dorpsaangelegenheid is het fenomeen ‘De Nacht fan Boazum’. Dit vond voor het eerst plaats in 1988. De stichting stelt er een eer in om de langste tent van Friesland te hebben. De gebeurtenis is een volledig Boazumer aangelegenheid. Bijna het hele dorp helpt mee als vrijwilliger bij het opbouwen van de tent en tijdens de nacht zelf bij alle functies. Zo heeft de Peuterspeelzaal de zorg voor de vestiaire. Daarmee verdienen ze een subsidie voor hun werk.
Al sinds 1885 heeft Boazum een toneelvereninging: ‘Harmonie Boazum’. Voorheen brachten ze in de winter en tijdens de Dorpsfeesten een voorstelling en er werd een ‘Ienakter joun’ gehouden, onder auspiciën van de Kultuerrie van de voormalige gemeente Baarderadeel. De historie van de vereniging golfde heen en weer. In de jaren zestig van de vorige eeuw was de vereniging op sterven na dood en het nieuwe hoofd van de jopenbare school, Meester Jan Adam Zantema heeft toen als groot toneelliefhebber en regisseur de vereniging weer nieuw leven ingeblazen. Hij heeft trouwens in vele, zo niet alle verenigingsbesturen in het dorp gezeten. De jubileumfeesten (100 en 125 jaar) werden groots gevierd, maar op het moment is het weer rustig op het Toneelfront.
De Kaatsvereniging Boazum bestaat sinds 1965. Toen werd de vereniging opgericht op initiatief van Master Breuker (afkomstig uit het toenmalige Franekeradiel, met ’t Bildt en Barradeel de ‘Keatshoeke’), Jappie Lanting en anderen. Sindsdien mochten de Boazumers ook op de Freule Partij in Wommels meedoen.
Voorheen was Boazum drie kerken rijk: de Nederlands Hervormde, nu Protestants, aan de Tsjerkebuorren. tot eind van de 20e eeuw een gereformeerde kerk aan It Heech. Deze is nu afgebroken. en tenslotte het Evangelisatie gebouw aan de Waltawei, Hoek Tanialeane. Tegenwoordig woonhuis.
Bronnen:
Breuker, Ph. Toponomy fan Boazum Ljouwert, 1978. Diel 2 in de serie ‘Fryske Nammen’ Ljouwert 1978
Baerderadiel in Geakunde, onder redactie van M. Wiegersma en S.J. van der Molen. Boalsert, 1977 2e druk
Nieuwe atlas van de Provincie Friesland 1849 – 1859 – W. Eekhoff. Heruitgave 1970, Miedema Leeuwarden
Wiki Pedia